Energiebesparende maatregelen voor VvE's

Combineer noodzakelijk onderhoud van de VvE met energiebesparende maatregelen om tot een duurzame, energiezuinige en uiteindelijk aardgasvrije VvE te komen. Dat scheelt voor u en de VvE in kosten en overlast, en u bespaart op uw energierekening en krijgt meer comfort in huis. Het noodzakelijk onderhoud staat vaak in een meerjarig onderhoudsplan. U leest hier in welke volgorde u energiebesparende maatregelen het beste kunt uitvoeren. Ook leest u over de opties en voordelen van een duurzaam meerjarenonderhoudsplan.

Stappenplan voor energiebesparing: introductie

Het is verstandig om energiebesparende maatregelen in de volgorde van een stappenplan uit te voeren. U kijkt met de VvE eerst naar de maatregelen om energie te besparen en voor meer comfort in huis te zorgen. Daarvoor zijn isolatie en een goed ventilatiesysteem de belangrijkste stappen. Alles wat de VvE gezamenlijk kan besparen hoeft uiteindelijk ook niet duurzaam opgewekt te worden.

Naast besparing op energie en meer comfort, bereidt het u en de VvE ook goed voor op de toekomst. Als in de toekomst de VvE bijvoorbeeld elektrisch verwarmt, dan helpt nu besparen op gas om later ook op elektriciteit voor verwarmen te besparen. En als u met de VvE minder elektriciteit nodig heeft voor verwarmen, scheelt dat in de hoeveelheid zonnepanelen die u met de VvE nodig heeft. 

Ongeacht wat de toekomstige vorm van verwarmen voor de VvE wordt, zorgen energiebesparende maatregelen voor een lagere energierekening, meer wooncomfort en een hogere woningwaarde. 

Gezamenlijk of individueel aan de slag

VvE leden kunnen energiebesparende maatregelen ook zelf nemen. Dit kan bijvoorbeeld isolatie aan de binnenzijde van de woning zijn, of het vervangen van een oude eigen cv-ketel. In veel gevallen is het voordelig om zulke 'losse' maatregelen ook gezamenlijk uit te voeren met de VvE. Dan vallen de totale kosten vaak lager uit dan wanneer u als VvE lid alleen aan de slag gaat. Lees hoe u zonder de VvE aan de slag kunt in uw eigen woning.

De meeste energiebesparende maatregelen aan het pand zijn verantwoordelijkheid van de VvE. Over het toepassen van zulke energiebesparende maatregelen moet met de VvE besloten worden via een stemming. Dit gaat om de bouwkundige maatregelen die te maken hebben met de constructie van het complex en onderdelen die gezamenlijk bezit zijn. Denk hierbij aan het uitvoeren van spouwmuurisolatie. Deze maatregelen kunnen slim worden verwerkt in een meerjarenonderhoudsplan (MJOP).

Wat is een meerjarenonderhoudsplan?

Een meerjarenonderhoudsplan is een plan waar periodiek noodzakelijk onderhoud voor het gebouw in staat. Dit gaat over het gezamenlijk bezit van de VvE. Een MJOP wordt voor een langere periode opgesteld, bijvoorbeeld 15 of 30 jaar. Voor dit noodzakelijk onderhoud is ook een financieel plan. U spaart met de VvE door middel van servicekosten of maandelijkse bijdrage. Op het moment dat noodzakelijk onderhoud uitgevoerd moet worden, kan het daardoor ook betaald kan worden.

Duurzaam meerjarenonderhoudsplan

Door energiebesparende maatregelen te combineren met noodzakelijk onderhoud, kan een interessant financieel plan worden opgesteld. De gezamenlijke kosten vallen uiteindelijk lager uit dan als de VvE alles apart zou doen. Daarnaast wordt overlast beperkt door maatregelen tegelijk uit te voeren. 

Door energiebesparende maatregelen in een MJOP te verwerken wordt het een duurzaam of groen MJOP. Er zijn meerdere mogelijkheden om dat te bereiken. Lees meer over een duurzaam meerjarenonderhoudsplan.

Reserve voor noodzakelijk onderhoud

VvE’s zijn sinds 2018 verplicht om een reserve te sparen voor het noodzakelijk onderhoud. Zo komt u met de VvE niet voor vervelende (financiële) verrassingen te staan. Niet elke VvE spaart de verplichte reserve. Dit zijn vaak ‘slapende’ VvE’s. Als een VvE geen reserve spaart, kan noodzakelijk onderhoud vaak niet uitgevoerd worden op het moment dat het nodig is. Hierdoor ontstaat de kans dat het pand in verval raakt. Een slecht onderhouden pand heeft weer een negatief effect op het wooncomfort en ook woningwaarde. 

Het is de verantwoordelijkheid van de VvE om een reserve te sparen en eventueel aanvullend een MJOP op te laten stellen. Het is niet verplicht om een MJOP te hebben. Is uw VvE slapend of twijfelt u? Lees meer over verantwoordelijkheden van de VvE en het activeren van de VvE. 

Conditiemeting

U kunt met de VvE een conditiemeting laten uitvoeren om vast te stellen of het MJOP nog klopt. Soms is noodzakelijk onderhoud eerder nodig dan verwacht, of kan het juist uitgesteld worden. Door elke 5 jaar een conditiemeting uit te voeren blijft het MJOP actueel en worden onvoorziene kosten voorkomen. 

Stappen voor een energiezuinige en aardgasvrije VvE

Het stappenplan voor een energiezuinige en aardgasvrije VvE gaat uit van eerst energie besparen. Dit kan met 1) isoleren en 2) goede ventilatie . Met 3) zonne-energie kan op een duurzame manier elektriciteit of warm water opgewekt worden. De toekomstige manier van 4) aardgasvrij verwarmen is onder andere afhankelijk van de Warmte Transitie Visie (ook wel: warmteplannen) van de gemeente. Deze plannen laten zien wat per wijk of per buurt de alternatieve vorm van verwarmen wordt.

Ongeacht wat de nieuwe vorm van verwarmen in de toekomst zal zijn, helpen de eerste drie stappen de VvE energiezuinig, comfortabel en toekomstbestendig te worden. 

Stap 1: isoleren

Isoleren vermindert de benodigde warmte en energie om het pand en de appartementen comfortabel warm te krijgen. Oftewel, de warmtevraag van het pand en de appartementen wordt verlaagd. Daarbij wordt warmte in de zomers ook beter buiten gehouden. De mate waarin de VvE kan isoleren hangt af van de bouwperiode waarin het pand is gebouwd. Dat heeft te maken met de regels voor de energiezuinigheid van nieuwe gebouwen. Deze regels zijn in de loop der jaren aangescherpt in het zogenaamde bouwbesluit.

Als we kijken naar verschillende bouwperiodes betekent dat grofweg het volgende: 

• Woningen gebouwd voor 1975 hebben geen isolatie.

• Woningen gebouwd tussen 1975 en 1992 hebben beperkte isolatie waar veel aan verbeterd kan worden.

• Woningen gebouwd tussen 1992 tot 2012 hebben betere isolatie. Dat kan soms wel verbeterd worden, bijvoorbeeld als er vloerverwarming is waarbij warmte richting de kruipruimte verloren gaat. Of als er zich een natuurlijk moment voordoet om de isolatie te verbeteren.

• Woningen gebouwd na 2012 zijn goed geïsoleerd. Deze woningen hebben weinig aanpassingen nodig om van het aardgas af te kunnen.

Soorten isolatie

Er zijn verschillende maatregelen die uitgevoerd kunnen worden om het pand van de VvE te isoleren. De meeste maatregelen hebben betrekking op gemeenschappelijk bezit van de VvE. De belangrijkste isolatiemaatregelen zijn:

• Vloer- of bodemisolatie

• Spouwmuurisolatie of gevelisolatie

• Dakisolatie

• Isolerend glas en kozijnen

Stap 2: ventileren

Ventileren is belangrijk voor een gezond binnenklimaat en de afvoer van vocht. Dit gebeurt bij meer dan de helft van de woningen in Nederland nu nog op een ‘natuurlijke’ manier door het openzetten van ramen of roosters. Een deel van de woningen heeft mechanische ventilatie. Meestal is dit alleen mechanische afvoer van lucht. Lucht wordt mechanisch afgezogen door een ventilatiebox, en frisse lucht komt binnen via roosters in de ramen of kozijnen.

Met zowel natuurlijke ventilatie als mechanische afvoer van lucht gaat warmte (onnodig) verloren en komt koude lucht de woning in. Dit kost energie om op te warmen, en is daarnaast oncomfortabel. De meest energiezuinige en comfortabele manier van ventileren is balansventilatie met warmteterugwinning. In recente nieuwbouw is balansventilatie vaak al toegepast.

Welke manier van ventileren de VvE heeft is afhankelijk van het bouwjaar. 

• Woningen die voor 1975 zijn gebouwd hebben bij de bouw geen ventilatie-oplossing gekregen en ventileren vaak natuurlijk

• Woningen tussen 1975 en 1992 hebben in veel gevallen nog natuurlijke ventilatie en in sommige gevallen mechanische ventilatie type C. 

• Woningen die van 1992 tot 2012 zijn gebouwd hebben vaak mechanische ventilatie type C en in sommige gevallen balansventilatie met warmteterugwinning. 

• Woningen na 2012 hebben in veel gevallen balansventilatie met warmteterugwinning.

Energiezuinig en comfortabel ventileren

Door een energiezuinig ventilatiesysteem toe te passen, wordt niet alleen de energierekening lager maar ook het wooncomfort hoger. Het is mogelijk om een centraal balansventilatiesysteem met warmteterugwinning aan te leggen bij een grotere verbouwing van de VvE. 

• Kleine VvE’s: centrale balansventilatie kan bij kleine VvE’s makkelijker worden toegepast omdat er een beperkt aantal appartementen op aangesloten hoeft te worden. Zeker als er al mechanische ventilatie type C is. 

• Grote VvE’s: bij grote VvE’s kan het lastig zijn centrale systemen aan te leggen. Dan kan met een decentrale ventilatie box per appartement geventileerd worden. 

Op onze kennisbank kunt u lezen waarom goed ventileren belangrijk is en welke verschillende systemen er allemaal zijn [link].

Verouderde ventilatiesystemen

Heeft de VvE een ventilatiesysteem uit de jaren ‘80 of ‘90? Dan is het zinvol te kijken of de ventilatiebox vervangen kan worden voor een energiezuinige variant. Dat kan aanzienlijk in het elektriciteitsverbruik schelen. Naast energiezuinig zijn nieuwe ventilatieboxen vaak ook stiller, minder slijtagegevoelig en minder afhankelijk van onderhoud.

Onderhoud ventilatiesysteem

Bij een centraal ventilatiesysteem in de VvE is onderhoud aan de gezamenlijke onderdelen de verantwoordelijkheid van de VvE. Het goed onderhouden van de kanalen in de appartementen is belangrijk. Dit is vaak een individuele verantwoordelijkheid van de bewoners. 

Als een individuele bewoner een verbouwing aan het appartement uitvoert en daarbij ventilatiekanalen wil verplaatsen of het centrale ventilatiesysteem wil uitbreiden, is het verstandig om te kijken wat er in het splitsingsreglement staat. Het kan nodig zijn om toestemming aan de VvE of het VvE bestuur te vragen voor de gewenste aanpassingen.   

Lees meer over energiezuinig ventileren op de kennisbank.

Stap 3: Zonne-energie

Het is op verschillende manieren mogelijk om het dak van de VvE te gebruiken om energie op te wekken. Dit kan met zonnepanelen voor elektriciteit, of zonnecollectoren voor warm water. Het opwekken van energie kan voor persoonlijk of gezamenlijk gebruik. Zo kan gezamenlijk of persoonlijk worden bespaard op energiekosten en CO2 uitstoot. U kunt ook met de VvE de elektriciteit terugleveren aan het net voor subsidie.

De verschillende mogelijkheden zijn:

• Energie-opwek voor persoonlijk gebruik per appartement

• Energie-opwek voor gezamenlijk gebruik met de VvE

• Energie-opwek voor een combinatie van gezamenlijk en persoonlijk gebruik

• Zonne-energie productie via de Subsidie Coöperatieve Energieopwekking 

Het is slim om het installeren van een energie-opwek systeem in het meerjarenonderhoudsplan (MJOP) op te nemen. Combineer het bijvoorbeeld met isoleren van het dak. 

Gezamenlijk energieverbruik van de VvE

Voor het gezamenlijk opwekken van energie is het belangrijk inzicht te krijgen in het energieverbruik van de VvE. Voor het gezamenlijke energieverbruik hebben VvE’s een collectieve meter. De gezamenlijk gebruikte stroom wordt betaald van de rekening van de VvE. Sommige VvE’s kopen hun elektriciteit en soms ook watergebruik en verwarming gezamenlijk in. De verdeling van de energiekosten en de hoogte van de servicekosten per appartement staat dan in de splitsingsakte beschreven.  

Gezamenlijke opwek van zonne-energie

Voor grote VvE’s met een hoog gezamenlijk elektriciteitsverbruik door bijvoorbeeld verlichting, liften en garage is het interessant om zonnepanelen te installeren voor gezamenlijk gebruik. Voor VvE’s waarbij de volledige elektriciteitsrekening door de VvE wordt betaald is het ook interessant om gezamenlijk zonnepanelen op het dak te leggen om stroom op te wekken. Er wordt dan een centrale omvormer geplaatst die in contact staat met de collectieve meter. 

Als er ook een gezamenlijke verwarmingsinstallatie is, of als de volledige gasrekening door de VvE wordt betaald, kan het interessant zijn gezamenlijk zonnecollectoren te plaatsen om (een deel van) het warme water zelf op te wekken. 

Het gezamenlijk opwekken van energie met de VvE moet gezamenlijk worden besloten. Dit wordt vaak besloten tijdens een ALV. Hoeveel stemmen er nodig zijn voor officiële toestemming van de VvE staat in het splitsingsreglement. Lees meer over besluitvorming binnen de VvE.

Individuele opwek van zonne-energie

Voor kleine VvE’s of grote VvE’s met voldoende dakoppervlak kan het ook interessant zijn om zonnepanelen of zonnecollectoren te installeren voor persoonlijk gebruik door de verschillende (geïnteresseerde) appartementen. Er is dan toestemming nodig van de VvE om de zonnepanelen of zonnecollectoren te laten plaatsen. Dit wordt vaak besloten tijdens een ALV. Hoeveel stemmen er nodig zijn voor officiële toestemming van de VvE staat in het splitsingsreglement. Lees meer over besluitvorming binnen de VvE.

Gezamenlijke en persoonlijke opwek van zonne-energie gecombineerd

Het is mogelijk om energie op te wekken voor het gezamenlijke gebruik van de VvE, en aanvullend te verdelen over de verschillende (geïnteresseerde) leden van de VvE. Zo kan bijvoorbeeld eerst het gezamenlijke elektriciteitsverbruik worden gecompenseerd met de zonnepanelen, en de overgebleven elektriciteit worden verdeeld over de verschillende appartementen. 

Opwek van zonne-energie via de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking

Door zonne-energie op te wekken via de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking kan de VvE stroom produceren en leveren aan het net, en hier een interessante vergoeding voor krijgen. Er wordt onder andere onderscheid gemaakt tussen kleine aansluitingen en grote aansluitingen. Bij een kleine aansluiting moet de volledige hoeveelheid opgewekte elektriciteit aan het net teruggeleverd worden. Bij een grote aansluiting mag een deel van de opgewekte elektriciteit zelf worden gebruikt, en kan een deel worden teruggeleverd. De regeling is interessant voor installaties vanaf ongeveer 40 zonnepanelen (minimaal 15 kWp).

Lees meer over de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking.

Stap 4: Aardgasvrij verwarmen

Een VvE kan een gezamenlijke warmtevoorziening hebben die gebruik maakt van aardgas, zoals een collectieve cv-ketel. Om in de toekomst aardgasvrij te kunnen verwarmen is het belangrijk om met de VvE waar mogelijk voor te bereiden. Wat de alternatieve manier van verwarmen in de toekomst gaat worden, wordt bekend in de warmteplannen van gemeenten. Deze warmteplannen worden in 2021 verwacht. 

Ongeacht wat de oplossing gaat zijn, kan een VvE zich hier goed op voorbereiden. Dit kan gecombineerd worden met bijvoorbeeld onderhoud in het MJOP. Bijvoorbeeld door het warmteafgiftesysteem in individuele appartementen of gezamenlijke delen aan te laten passen. Als elk appartement zijn eigen verwarmingsvoorziening heeft, is het aan de individuele bewoners de aanpassingen aan het warmteafgiftesysteem op termijn te nemen als bekend is wat de toekomstige vorm van verwarming gaat worden. Het is ook mogelijk dit gezamenlijk aan te pakken, dan kan een deel van de basiskosten verdeeld worden met de verschillende leden van de VvE. 

Er zijn op dit moment drie oplossingen bekend om VvE’s en woningen te kunnen verwarmen zonder aardgas.

• Aardgasvrij verwarmen op lage temperatuur met een warmtenet of all-electric oplossing

• Aardgasvrij verwarmen op midden temperatuur met een warmtenet

• Aardgasvrij verwarmen op hoge temperatuur met een warmtenet of groen gas oplossing

Aardgasvrij verwarmen op lage temperatuur: elektrisch verwarmen of een lage temperatuur warmtenet

Verwarmen op lage temperatuur (LT) gebeurt met temperaturen van maximaal 50 graden. Elektrisch verwarmen van een VvE kan op twee manieren: met een collectieve warmtepomp of met infraroodverwarming per appartement. 

• Verwarmen met een collectieve warmtepomp: verwarmen met een collectieve warmtepomp gebeurt met water wat verwarmd is tot een zogenaamde lage temperatuur van maximaal 45 graden. De warmtepomp haalt warmte uit een collectieve bron, zoals de buitenlucht of bodem. 

• Verwarmen met een LT warmtenet: verwarmen op temperaturen van maximaal 50 graden gebeurt ook bij een LT warmtenet. Met een LT warmtenet wordt water met maximaal 50 graden naar de woning vervoerd, wat wordt gebruikt voor de verwarming en het warme tapwater. Een warmtenet kan met een collectieve aansluiting worden aangesloten, of per appartement worden aangesloten. 

Voorwaarden voor verwarmen met lage temperaturen

Voor verwarmen op lage temperatuur moet het warmteafgifte systeem in de woning geschikt zijn. Systemen die geschikt zijn voor het afgeven van warmte op lage temperatuur zijn vloerverwarming en laag temperatuur convectoren. Daarnaast zal op elektriciteit moeten worden gekookt. 

Infraroodverwarming 

Infraroodverwarming is stralingswarmte en voelt net als een terrasverwarmer. Dit kan worden geïnstalleerd in de vorm van panelen of matten. Voor goed geïsoleerde appartementen kan verwarmen met infrarood een goede oplossing zijn. Lees meer over infraroodverwarming op de kennisbank.

Aardgasvrij verwarmen op midden temperatuur: een midden temperatuur warmtenet

Bij verwarmen op midden temperatuur (MT, 50 - 70 graden) wordt water met een midden temperatuur aangevoerd. Dit wordt gebruikt voor de verwarming en het warme tapwater. De aansluiting op een MT warmtenet kan collectief bij de VvE gebeuren, waarna het water over de verschillende appartementen wordt verdeeld met verdelers. De aansluiting kan ook per appartement gebeuren. Lees meer over verwarmen met een warmtenet op de kennisbank.

Voorwaarden voor het verwarmen met midden temperaturen

Bij hele oude radiatoren kan het zijn dat deze moeten worden aangepast om warmte op deze temperaturen te kunnen afgeven. Er zal elektrisch moeten worden gekookt.

Aardgasvrij verwarmen op hoge temperatuur: een hoge temperatuur warmtenet of duurzaam gas oplossing

• Verwarmen met een HT warmtenet: bij verwarmen op hoge temperatuur (HT, 70 - 90 graden) wordt door een hoge temperatuur warmtenet water aangevoerd. Dit wordt gebruikt voor verwarming en warm tapwater. De aansluiting op een HT warmtenet kan collectief bij de VvE gebeuren, waarna het water over de verschillende appartementen wordt verdeeld met verdelers. De aansluiting kan ook per appartement gebeuren. Lees meer over verwarmen met een warmtenet op de kennisbank.

• Verwarmen met een duurzaam gas oplossing: bij verwarmen met duurzaam gas wordt een alternatief op aardgas gebruikt voor het verwarmen van de woning en het tapwater, en eventueel om op te koken. Voor de infrastructuur in de woning kunnen aanpassingen nodig zijn, afhankelijk van het type duurzaam gas wat wordt gebruikt. Lees over het gebruik van duurzaam gas voor verwarmen op onze kennisbank.

Voorwaarden voor verwarmen met hoge temperaturen

Er hoeft vaak niks aan het verwarmingssysteem aangepast te worden. Er zal wel elektrisch gekookt moeten worden indien een warmtenet wordt toegepast. Bij groen gas is het afhankelijk van het type gas. 

Slim: combineren van maatregelen met onderhoud

Om kosten en overlast te besparen kunnen maatregelen uit het bovenstaande stappenplan gecombineerd worden met gepland onderhoud aan de gemeenschappelijke delen van de VvE. Dit geplande onderhoud staat vaak in een MJOP. Er zijn verschillende voorbeelden van slimme momenten om energiebesparende maatregelen te combineren. 

• Onderhoud aan de buitengevel of onderdelen: bijvoorbeeld het verven van kozijnen, onderhoud aan regenwaterafvoeren, ventilatieroosters, voegen, etc. combineren met isolerend glas of spouwmuurisolatie (of allebei). 

• Onderhoud in de kruipruimte: bijvoorbeeld het vervangen of onderhouden van leidingen, verwijderen van asbest, vocht- of lekkage bestrijding combineren met vloer- of bodemisolatie toepassen

• Onderhoud aan het dak: bijvoorbeeld onderhoud aan dakkapellen of vervangen van de dakbedekking combineren met dakisolatie toepassen.